علت یبوست چیست؟ عوارض شایع و راه های درمان یبوست

عارضه یبوست و خشکی مدفوع یکی از شایع ترین عارضه های گوارشی است که افراد در هر سنی ممکن است گاه به گاه به آن دچار شوند. اگر یبوست دارید تنها نیستید زیرا حداقل 2.5 میلیون نفر در سال به دلیل یبوست به پزشک مراجعه می کنند.

یبوست زمانی رخ می دهد که فرد در تخلیه روده بزرگ مشکل داشته باشد. درمان‌های خانگی و تغییر شیوه زندگی اغلب می‌تواند به رفع آن کمک کند، اما گاهی اوقات ممکن است به مراقبت و روش های پزشکی نیاز داشته باشد.

در ادامه به بررسی این عارضه، دلایل، عوارض و راه های درمان یبوست خواهیم پرداخت:

یبوست چیست؟

تعداد دفعات دفع در هر فرد بسیار متفاوت است. برخی از افراد چندین بار در روز اجابت مزاج دارند در حالی که برخی دیگر فقط یک تا دو بار در هفته اجابت مزاج انجام می دهند. الگوی اجابت مزاج شما هر چه باشد، برای شما منحصر به فرد و طبیعی است، تا زمانی که خیلی از الگوی خود دور نشوید.

براي يكي يبوست يعني تعداد كم اجابت مزاج و برای ديگری مدفوع سفت و خشک و عبور سخت است كه مستلزم فشار آوردن و درد هنگام عبور است.
برای عده دیگری هم حس تخليه نشدن كامل و نارضايتي از اجابت مزاج به معنی یبوست است. این عارضه معمولا با نفخ و باد كردن شکم،‌ تهوع خفيف و گرفتگی عضلات همراه است كه كلا پس از بيرون رفتن رفع مي‌شوند.
کلینیک پایتخت

چگونه بفهمیم دچار یبوست شدیم؟

اصلی ترین علائم یبوست :

مشکل در دفع مدفوع
زور زدن هنگام دفع مدفوع
دفع مدفوع کمتر از حد معمول
مدفوع توده ای، خشک یا سفت

علائم دیگر عبارتند از:

درد و گرفتگی در شکم
احساس نفخ
حالت تهوع
از دست دادن اشتها

دلایل

سوال بسیاری از بیماران این است که چرا دچار یبوست می شویم؟ برخی از دلایل یبوست و سختی مدفوع به شرح زیر است:

کمبود فیبر در رژیم غذایی: افرادی که فیبر غذایی زیادی دریافت می کنند، کمتر دچار یبوست می شوند. این به این دلیل است که فیبر حرکات منظم روده را افزایش می دهد، به خصوص زمانی که فرد آن را با هیدراتاسیون مناسب ترکیب می کند.

غذاهای با فیبر بالا عبارتند از:

میوه ها
سبزیجات
غلات کامل
آجیل
عدس، نخود و سایر حبوبات

غذاهای کم فیبر عبارتند از:

غذاهای پرچرب مانند پنیر، گوشت و تخم مرغ
غذاهای بسیار فرآوری شده، مانند نان سفید
فست فودها، چیپس و سایر غذاهای از پیش ساخته شده

عدم تحرک بدنی: سطوح پایین فعالیت بدنی نیز ممکن است منجر به یبوست شود. افرادی که چندین روز یا هفته را در رختخواب می گذرانند یا روی صندلی می نشینند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای یبوست باشند.

برخی از داروها: (به ویژه داروهای مسکن قوی مانند داروهای مخدر، داروهای ضد افسردگی و قرص آهن) و داروهای ضد اسیدی که دارای کلسیم یا آلومینیوم هستند

دلایل دیگری که منجر به یبوست می شوند:

اختلالات اشتها
سندرم روده تحریک پذیر
بارداری
مشکلات مربوط به اعصاب و ماهیچه های دستگاه گوارش شما
سرطان روده بزرگ
بیماری های عصبی مانند بیماری پارکینسون یا مولتیپل اسکلروزیس
تیروئید کم کار (به نام کم کاری تیروئید)
کلسیم بیش از حد در خون شما (هیپرکلسمی) به دلیل فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید، داروها، سرطان (ریه، سینه، مولتیپل میلوما) یا علل دیگر

آیا یبوست خطرناک است؟

همانطور که در ابتدا اشاره کردیم زمانی که دفع کمتر از سه بار در هفته اتفاق بیفتد، دچار یبوست شده اید. اما چه زمانی یبوست خطرناک است؟ اگر فاصله دفع شما بیشتر از این شود و یبوست مزمن شود، ممکن است باعث ایجاد انسداد در روده شود. در مواردی هم ممکن است انسداد روده خود باعث یبوست شده باشد که نیاز به مداخله جراح دارد و شکل خطرناک آن است.

مراجعه به پزشک و تشخیص علت

تصمیم گیری در مورد اینکه پزشک برای شما انجام آزمایشات خاصی را تجویز کند یا خیر؟ به علائم و شدت یبوست، سابقه پزشکی و سلامت کلی شما بستگی دارد.

آزمایشاتی که ممکن است تجویز شود شامل:

آزمایش خون و ادرار که برای تشخیص کم کاری تیروئید، کم خونی و دیابت انجام می شود.
نمونه مدفوع علائم عفونت، التهاب و سرطان را بررسی می کند.
آزمایش‌های تصویربرداری مثل سی تی اسکن، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و در صورت نیاز انجام آزمایشاتی مثل کولونوسکوپی

عوارض

اگر به موقع برای درمان یبوست های مداوم و طولانی مدت اقدام نکنید و درمان را جدی نگیرید، ممکن است دچار عوارض و مشکلات جدی این عارضه شوید که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:

شقاق یا زخم مقعدی

شقاق یا فیشر مقعدی یکی از عوارض یبوست است و به ایجاد زخم یا پارگی در مقعد اطلاق می‌شود. فشار زیادی که یبوست به مقعد وارد می کند، باعث ایجاد نوعی زخم یا شکاف در دیواره مقعد می شود که شقاق نام دارد. زخم مقعد یا شقاق معمولا با درد و سوزش زیادی همراه است و گاها باعث خونریزی هم می‌شود.

دیورتیکولیت

دیورتیکولیت به معنی ابتلا ایجاد التهاب و عفونت در زواید کیسه‌ مانند بیرون زده از دیواره روده بزرگ است که گاهی به دنبال یبوست ایجاد می شود.

افتادگی رکتوم

ایجاد یک برآمدگی در انتهای رکتوم است و معمولا در افراد مسنی که دچار یبوست مزمن می‌شوند، بوجود می‌آید. استفاده از ملین ها طبق دستور پزشک می تواند از تشدید پرولاپس رکتوم جلوگیری کند.

بواسیر یا هموروئید

بواسیر یا هموروئید یکی از شایع ترین عوارض یبوست شدید است و می‌تواند درد و ناراحتی زیادی را برای افراد مبتلا ایجاد کند. یبوست فشار زیادی به مقعد وارد می کند و این فشار منجر به ایجاد التهاب و تورم در عروق دیواره مقعدی می شود که به آن هموروئید یا بواسیر می گویند.

راه های درمان

تغییر رژیم غذایی، سالم نگه داشتن سیستم گوارشی و افزایش سطح فعالیت بدنی ساده ترین و سریع ترین راه برای پیشگیری و درمان یبوست مزمن است.

می توانید تکنیک های زیر را نیز امتحان کنید:

هر روز 1.5 تا 2 لیتر (6 تا 8 لیوان) مایعات شیرین نشده مانند آب بنوشید تا بدن آبرسانی شود.
مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم آبی بدن می شوند را محدود کنید.
غذاهای غنی از فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید (مانند میوه ها و سبزیجات خام، غلات کامل، لوبیا، آلو، یا غلات سبوس دار) مصرف روزانه فیبر شما باید بین 20 تا 35 گرم باشد.
مصرف غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.
هر هفته حدود 150 دقیقه ورزش و فعالیت بدنی متوسط داشته باشید، با هدف 30 دقیقه در روز حداقل پنج بار در هفته. پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری را امتحان کنید.
اگر میل به اجابت مزاج دارید، معطل نکنید. هر چه بیشتر صبر کنید، مدفوع شما سفت تر می شود.
از پزشک خود در مورد تمرین اجابت مزاج بپرسید تا بدن شما 15 تا 45 دقیقه بعد از صبحانه هر روز به دفع مدفوع عادت کند.
هنگام اجابت مزاج و نشستن روی توالت فرنگی، زانوهای خود را با قرار دادن پاهای خود بر روی زیرپایی بالا بیاورید.
هنگام استفاده از حمام، به خود زمان زیادی بدهید و سعی کنید عضلات خود را شل کنید.
در صورت تداوم یبوست می‌توانید با تجویز پزشک از ملین ها استفاده کنید. ممکن است پزشک برای کمک به نرم شدن مدفوع، ملین ها یا تنقیه را برای مدت کوتاهی تجویز کند.